Met de SON-R 2-8 kan een oordeel gegeven worden over de algemene intelligentie van jonge kinderen van twee tot acht jaar. Ook kunnen aparte scores berekend worden voor de performale onderdelen en de redeneertaken.

Omdat de SON-R 2-8 kan worden afgenomen zonder daarbij gesproken of geschreven taal te gebruiken is de test bijzonder geschikt om te gebruiken bij kinderen die problemen hebben met betrekking tot taal en communicatie, en voor allochtone kinderen waarvoor Nederlandstalig testmateriaal niet of minder geschikt is.

• De normen zijn geactualiseerd
• Plaatjes van Categorieën zijn minder cultuurgevoelig
• Materialen aantrekkelijker door meer gebruik van kleur
• Moeilijkheidsopbouw verbeterd met nieuwe items
• Subtestvolgorde aangepast

Afnameduur: 50 minuten

Meer informatie over de SON-R-2-8 is te vinden op de website van Hogrefe.

De test kan worden ingezet vanaf de leeftijd van 2 jaar en 6 maanden en loopt tot 6 jaar en 11 maanden.

Onlangs is de WPPSI-IV door de Cotan goedgekeurd en hiermee klaar voor gebruik in de praktijk. De verouderde WPPSI-III wordt dus in de praktijken niet meer ingezet.

De testmaterialen en subtesten zijn kindvriendelijk en speciaal ontworpen voor het jonge kind. Naast papieren afname is ook digitale afname met behulp van de iPad mogelijk. Het kind wijst de antwoorden dan op de iPad aan in plaats van in een boekje en hoeft de iPad niet zelf te kunnen bedienen.

Op de eerste plaats kan met de WPPSI-IV een totaal-IQ worden berekend. Het totaal-IQ geeft een beeld van het algemeen cognitief functioneren van een kind, maar daarnaast kunnen ook verschillende aanvullende indexen worden berekend. Hiermee kan een goede sterkte-zwakte analyse gemaakt worden en het geeft de mogelijkheid de test aan te passen aan de hulpvraag.

Voor de jongste doelgroep (2,5 - 4 jaar) jaar volstaan 5 subtesten om het totaal-IQ te berekenen, de overige indexen zijn: verbaal begrip, visueel ruimtelijk, werkgeheugen (primaire indexen) en algemene taal, non-verbaal en algemene vaardigheid (aanvullende indexen).

Voor de kinderen tussen de 4 - 7 jaar zijn 6 subtesten nodig om het totaal-IQ te berekenen, de overige indexen zijn vergelijkbaar met de WISC V: verbaal begrip, visueel-ruimtelijk, fluïde redeneren, werkgeheugen, verwerkingssnelheid (primaire indexen) en algemene taal, non-verbaal, algemene vaardigheid en cognitieve competentie.

Hierbij is het goed te vermelden dat het afnemen van meer subtesten niet leidt tot een hogere betrouwbaarheid van het totaal-IQ. Dus als de hulpvraag echt alleen is om een beeld te krijgen van de algemene cognitieve vaardigheden, dan kan – al naar gelang de leeftijd – worden volstaan met 5 of 6 subtesten. Maar wanneer er daarnaast bijvoorbeeld vragen zijn over de taalontwikkeling, dan kunnen er meerdere subtesten worden afgenomen.

Testafname bij jonge kinderen

Kinderen – en zeker jonge kinderen – ontwikkelen zich sprongsgewijs. Een intelligentietest op jonge leeftijd is dan ook minder betrouwbaar dan een intelligentietest op latere leeftijd en heeft daarom een beperktere geldigheid (maximaal 1 jaar). Naast de scores op de test zijn voor een goed beeld en de interpretatie van deze scores ook de observaties tijdens het onderzoek van belang. Deze worden dan ook altijd meegenomen in het onderzoek. Hoewel minder betrouwbaar over tijd, kan middels deze test wel iets gezegd worden over het functioneren van het kind op dit moment en kunnen de ontwikkelbehoeften van het kind in kaart worden gebracht.

Afname: Zowel papieren als digitale afname (Ipad)

Afnameduur: 70 minuten

Meer informatie over de WPPSI is te vinden op de website van Pearson Clinical

Het in kaart brengen van het cognitief functioneren (IQ) van kinderen in de basisschoolleeftijd. Doelgroep Kinderen vanaf 4 tot en met 12,5 jaar.

De RAKIT-2 is een herziening van de RAKIT, een geheel in Nederland ontwikkelde kinderintelligentietest. De testbatterij bestaat uit dezelfde 12 subtests als de vorige versie, namelijk:

• Figuur Herkennen,
• Exclusie, Geheugenspan,
• Woordbetekenis,
• Doolhoven Analogieën,
• Kwantiteit,
• Schijven,
• Namen Leren,
• Verborgen Figuren,
• Ideeënproduktie
• Vertelplaat.

Afname: Het instrument wordt individueel afgenomen met pen en papier.

Afnameduur: 90 - 150 minuten.

Verkorte versie: 45 - 75 minuten Deze verkorte versie kan uitsluitend gebruikt worden om een globaal plaatje vast te stellen van het cognitief functioneren van het kind.
Meer informatie over de RAKIT is te vinden op de website van Pearson Clinical.

De Raven's is wereldwijd de meest gebruikte non-verbale intelligentietest om snel een beeld van de algemene intelligentie te krijgen.

De Raven’s 2 is een non-verbale test voor het beoordelen van algemene cognitieve vaardigheden en meet het deductief vermogen, wat een van de belangrijkste onderdelen is van de door Spearman aangeduide, algemene intelligentie.

Afname: Papieren en digitale afname beide mogelijk.

Afname duur 30 - 45 minuten, een verkorte versie duurt 20 minuten.

Meer informatie is te vinden op de website van Pearson Clinical

De KIQT+, is speciaal ontwikkeld voor vermoedelijk (hoog)begaafde kinderen van 5 tot en met 10 jaar.

De test is op zijn best bij een IQ van 105 tot 170, waar veel andere testen zich richten op het gemiddelde kind (IQ 85-115). En, niet onbelangrijk: de KIQT+ is hartstikke leuk om te maken!
Om de scores te berekenen wordt niet alleen gekeken naar hoevéél opgaven een kind goed heeft, maar ook naar wélke opgaven het kind goed heeft. Bovendien wordt er bij foute antwoorden door het algoritme ook nog gekeken naar welke logische stappen een kind wel nog heeft kunnen zetten. Een bijna-goed antwoord levert daardoor meer punten op dan een antwoord dat helemaal fout is. Er wordt niet handmatig gescoord, alle scores worden automatisch berekend binnen het online scoringssysteem SCALIQ-Scoring.

Wat de KIQT+ anders maakt dan andere intelligentietesten:

• Betrouwbare meting van de intelligentie tot een IQ van 170.
• Ook geschikt voor kinderen die Nederlands als tweede taal hebben.
• Beter geschikt voor kinderen met AD(H)D, ASS, verminderd gehoor, kleurenblindheid, dyslexie, dyscalculie, faalangst, perfectionisme of moeite met tijdsdruk.
• Houdt er rekening mee dat kinderen 'te moeilijk' kunnen denken.
• Minder nadruk op capaciteiten die deels voortkomen uit opvoeding, zoals woordenschat.

Meer informatie over de KIQT+ is te vinden op de website van SCALIQ en in de whitepaper van SCALIQ.

De IDS-2 is wereldwijd de eerste test die de belangrijkste ontwikkelingsgebieden van kinderen en jongeren tussen de 5 en 20 jaar met één instrument in kaart brengt. De IDS-2 voorziet hiermee in een sterke behoefte van psychologen en orthopedagogen om bij kinderen en jongeren niet alleen intelligentie te meten, maar ook andere belangrijke ontwikkelingsaspecten, zoals executief functioneren, sociaal-emotionele en motorische ontwikkeling, taal- en rekenvaardigheid en werkhouding.

Een IQ test voor kinderen van 6-17 jaar met normen voor het hele Nederlandse taalgebied.

De WISC-V IQ test is de nieuwste uitgave van Pearson Clinical voor het afnemen van een intelligentieonderzoek bij kinderen en jeugdigen vanaf 6 tot en met 16 jaar. De WISC-V is inmiddels door de Cotan goedgekeurd en deze IQ test vervangt dan ook de ‘oude’ WISC-III test.

De WISC is een van de meest gebruikte, betrouwbare en valide intelligentietesten en geeft een uitgebreid beeld van de cognitieve capaciteiten en (de school)mogelijkheden van uw kind.

WISC-V: hele andere opbouw

De WISC-V kent een hele andere opbouw en ook andere schalen dan de WISC-III. Naast het totaal IQ worden er bij de WISC-V scores berekend op de primaire indexen:

1. • verbaal begrip
   • visueel-ruimtelijk
   • fluid reasoning
   • werkgeheugen
   • verwerkingssnelheid

Wanneer op het onderdeel "Werkgeheugen" laag gescoord wordt of lager in vergelijking met de andere onderdelen, dan kan de BCB Werkgeheugentraining wellicht een oplossing bieden. Ook kunnen er scores worden berekend op de secundaire indexen:
1. • kwantitatief redeneren
   • auditief werkgeheugen
   • non verbaal
   • algemene vaardigheid
   • cognitieve competentie
Er is dus geen verbaal/performaal IQ meer en ook op subtestniveau zijn er behoorlijk wat wijzigingen. Daarnaast kan worden gevarieerd in het aantal subtesten dat wordt afgenomen. Om het totaal IQ te berekenen zijn 7 vaste subtesten nodig. Met deze 7 subtesten kunnen ook de indexen ‘verbaal begrip’ en ‘fluide redeneren’ worden berekend. De overige subtesten zijn optioneel. Het is afhankelijk van de hulpvraag welke subtesten worden afgenomen en welke indexen berekend worden. Hierbij is het belangrijk te vermelden dat afname van meer subtesten geen invloed heeft op het totaal IQ. Afname van meer subtesten leidt dus niet tot een ander of meer betrouwbare IQ-score.
Afname: Een ander wezenlijk verschil is dat de WISC-V niet alleen op de traditionele manier afgenomen kan worden (pen en papier) maar ook geheel digitaal middels 2 iPads. Er blijft veel interactie tussen de onderzoeker en het kind, maar de stimulusboeken en het antwoordformulier zijn bij de digitale afname vervangen door een iPad.
Afnameduur: 75 minuten
Meer informatie over de WISC is te vinden op de website van Pearson Clinical.

De COVAT (Cognitieve Vaardigheidstest) is een reeks tests die worden gebruikt om de algemene intelligentie te meten. De meest recente versie, de COVAT-3, is gebaseerd op het Cattell-Horn-Carroll (CHC) model van intelligentie. Deze test meet verschillende cognitieve vaardigheden zoals vloeiend redeneervermogen, visuele informatieverwerking, gekristalliseerde kennis (zoals taalkennis), en geheugen12. De COVAT-3 is digitaal en adaptief, wat betekent dat de test zich aanpast aan het niveau van de respondent. Dit zorgt voor een kortere testtijd en een nauwkeurigere verwerking van de resultaten. COVAT testen zijn (tot nu toe) alleen in België af te nemen.

De SON-R 6-40 is een niet-verbale intelligentietest, geschikt voor kinderen en volwassenen tussen de 6 en 40 jaar. Het gebruik van gesproken of geschreven taal is bij de afname niet nodig. De test is met name geschikt voor het vaststellen van de intelligentie bij personen die beperkt zijn in hun verbale communicatie zoals doven en slechthorenden en personen met taal- en spraakstoornissen. Ook voor personen die weinig Nederlands spreken, voor autistische personen en voor kinderen met ontwikkelingsachterstanden is deze test bij uitstek geschikt. De test is relatief ongevoelig voor cultuurverschillen, hoewel hier uiteraard altijd aandacht voor moet blijven bij interpretatie van de resultaten.

De test bestaat uit vier onderdelen:

1. • Analogieën - een figuur ondergaat een verandering. Op een andere figuur moet een soortgelijke verandering worden toegepast. Uit vier alternatieven wordt het juiste antwoord gekozen.
   • Mozaïeken - met behulp van zes verschillende soorten vierkantjes moet een mozaïekpatroon in een kader worden nagelegd.
   • Categorieën - drie plaatjes hebben een gemeenschappelijk kenmerk. Uit een reeks van vijf plaatjes moeten er twee gekozen worden die ook dat kenmerk bezitten.
   • Patronen - uit een regelmatig lijnpatroon ontbreekt een stuk dat getekend moet worden.

Afnameduur: 60 minuten

Meer informatie over de SON-R-6-40 is te vinden op de website van Hogrefe

De leeftijdscategorie voor de WAIS is 16 jaar - 85 jaar.

De WAIS-IV-NL meet de algemene intelligentie, het IQ, van adolescenten en volwassenen. Dit onderzoek bestaat uit vijftien of zestien subtests en meten verschillende zaken, zoals het Verbaal Begrip, Perceptueel Redeneren, Werkgeheugen en de Verwerkingssnelheid.

Het is belangrijk te weten dat de tests bestaan uit verbale en performale tests. Een verbale test bestaat uit vragen die mondeling door de deelnemer beantwoord dienen te worden. Dit kan gaan over woordbeleving of algemene kennis. De performale tests zijn de zogenaamde ‘doe-dingen’, zoals bijvoorbeeld het leggen van figuren of het nabootsen van symbolen. Door de afwisseling tussen verbale en performale tests kunnen de onderzoekers de aandacht van de deelnemer langer vast houden.

Papieren- of digitale afname

1. De WAIS-IV-NL is zowel op papier als digitaal (Ipad) af te nemen.
Afnameduur: 1,5 - 3 uur
Meer informatie over de WAIS is te vinden op de website van Pearson Clinical.

De intelligentietest is bedoeld voor adolescenten vanaf 16 jaar en volwassenen tot 85 jaar. De GIT wordt gezien als een goed alternatief voor de WAIS intelligentietest. De GIT-2 bestaat uit 10 subtests:

Woordenlijst (Verbaal Begrip)

Legkaarten (Ruimtelijk Inzicht)

Vaaropdrachten (Logisch Redeneren met Getallen)

Sorteren (Logisch Redeneren met Figuren)

Figuur ontdekken (Waarnemingsintelligentie)

Cijferen (Rekenvaardigheid)

Draaikaarten (Ruimtelijk Voorstellingsvermogen)

Matrijzen (Logisch Redeneren met Verbaal Materiaal)

Woord opnoemen I (Associatiesnelheid/Verbale Vloeiendheid)

Woord opnoemen II (Associatiesnelheid/Verbale Vloeiendheid)

Afnameduur: 90 minuten

Meest recente versie: GIT 2 (2004)

Scholen voor het basisonderwijs en gespecialiseerd onderwijs krijgen een basisbedrag per leerling en school, ook wel lumpsum genoemd. Het basisbedrag per basisschoolkind komt neer op ongeveer 6500 euro. Voor een kind dat naar het voortgezet onderwijs gaat komt dit neer op 8500 euro. Schoolorganisaties kunnen dit geld naar eigen inzicht besteden, maar  inprincipe is het bedoeld om te besteden aan het onderwijs, personele kosten en onderhoud van het schoolgebouw.  Al voor het begin van het nieuwe schooljaar wordt besloten waar het geld aan uitbesteed gaat worden. Het is dus verstandig om op tijd bij school aan te kloppen voor een (gedeeltelijke) vergoeding van een IQ-test. De school zal anders al vrij snel de bekostiging afwijzen onder het mom van dat het geld al besteed is of gereserveerd voor andere doeleinden.

Een school zal natuurlijk niet staan te springen om bij te dragen aan extra kosten. Probeer in een gesprek goed te onderbouwen waarom een IQ-test voor jouw kind belangrijk is en waarom school hier aan zou moeten bijdragen.  Waarom vermoed jij dat jouw kind hoogbegaafd is? Loopt jouw kind tegen problemen aan op school? Speelt school niet voldoende in op de (onderwijs)behoeften van jouw kind en wil je onderzoeken wat er nodig is?

Zolang jouw kind ingeschreven staat op een school, heeft deze school een zorgplicht en moet deze er alles aan doen (uiteraard tot wat in hun macht ligt en waar zij bekwaam in zijn) om jouw kind passend onderwijs te geven. Een IQ-test kan daar onderdeel van zijn om uit te zoeken wat jouw kind nodig heeft.

Neem alvast contact op met verschillende hoogbegaafde specialisten. Meestal kunnen zij via een (gratis) kort telefonisch of online gesprek  al aangeven dat zij je vermoedens enigszins kunnen bevestigen en dat een IQ-test zeker waardevol is. Geef dit in het gesprek bij school ook aan. Helaas is het de realiteit dat sommige scholen ouders niet serieus nemen in hun vermoedens van hoogbegaafdheid. Als je aangeeft dat je al contact hebt gehad met een hb-specialist en deze jouw vermoedens deelt, kan het zijn dat school het serieuzer oppakt.

Er is nog een mogelijkheid om vergoeding af te dwingen binnen het onderwijs, namelijk via het Samenwerkingsverband (SWV). Scholen zijn aangesloten bij een samenwerkingsverband uit de desbetreffende regio. Het SWV gaat over de toewijzing van passend onderwijs. Het SWV krijgt vanuit het rijk een bedrag om te besteden aan speciaal (basis)onderwijs. Alles wat daarna overblijft, mag het SWV naar eigen inzicht uitgeven aan reguliere scholen voor extra hulp. Dat geld wat overblijft is er zeker, eind 2021 lag er namelijk maar liefst 130 miljoen euro onnodig op de plank bij de samenwerkingsverbanden. Lees maar eens het artikel "Hoe rijk is mijn samenwerkingsverband?". Maar ondanks dit feit zal het SWV niet snel toegeeflijk zijn, vele houden hun hand stevig op de knip.

Wil je vergoeding via het onderwijs regelen, ga het gesprek met school aan, vraag of zij het samenwerkingsverband willen inschakelen of neem zelf contact op met het SWV. Onderbouw je vermoedens van hoogbegaafdheid en het nut van een IQ-test, desnoods met een verklaring van een hb-specialist. Mocht dit nog niet het gewenste effect hebben,  spreek ze aan op de zorgplicht en de gelden die er zijn.

Heeft je kind zorg, begeleiding of onderzoek nodig vanwege (vermoedelijke) hoogbegaafdheid? Bijvoorbeeld door een psycholoog, orthopedagoog, therapeut of psychiater? Dan is daarnaast een vergoeding voor een IQ-test vaak mogelijk vanuit de Jeugdwet. Meestal kun je op de website van de gemeente een aanvraag indienen voor het inschakelen van een jeugdconsulente/jeugdteam en kan er een beschikking worden afgegeven.  

Het is natuurlijk harstikke fijn als een IQ-test vergoed wordt, maar er kunnen ook behoorlijke nadelen aan kleven.
Je hebt niet de vrije keuze om een  praktijk naar wens uit te kiezen. Er zal gekozen moeten worden uit organisaties waar de gemeente een contract mee heeft. Een klein lichtpuntje is dat gemeentes soms bereid zijn om toch een tijdelijk maatwerkcontract aan te gaan met een praktijk die niet bij de gemeente op de lijst staat, maar waar wel jou voorkeur naar uit gaat.
Hier zal je dan goede redenen voor moeten hebben, bijvoorbeeld lange wachtlijsten bij de gecontracteerde zorgverleners.
De ervaringen met jeugdconsulenten zijn  wisselend. Je moet het treffen, er zitten hele fijne en betrokken consulenten bij, maar ze kunnen je ook van de regen in de drup helpen. Bepaald gedrag wat voortvloeit uit hoogbegaafd zijn, zoals frustratie, boosheid, woedeuitbarstingen, verveling school, schoolweerstand, schoolmijding, schooltrauma, kan professionals die niet bekend zijn met hoogbegaafdheid al snel doen besluiten om het in een andere hoek te zoeken. Vele ouders van hoogbegaafde kinderen die hulp hebben gezocht via de reguliere wegen, zoals de gemeente, jeugdzorg en andere grote organisaties hebben hier vaak al snel spijt van. De ervaring leert dat er een gebrek aan kennis en ervaring is omtrent hoogbegaafdheid bij deze organisaties en deze de oorzaak vaak in de opvoeding gaan zoeken, waarbij ouders onterecht op het verdachtenbankje worden geplaatst. Daarbij liggen ook misdiagnoses op de loer. Als je eenmaal in deze fuik van jeugdzorg terechtkomt dan is de ellende niet te overzien.
Verwijzing huisarts
Een andere mogelijkheid is een verwijzing via de huisarts. Geef bij de huisarts duidelijk aan welke problemen er ontstaan, bijvoorbeeld op het gebied van gedrag, sociaal-emotionele ontwikkeling en welzijn. Hiermee kan de huisarts de verwijzing onderbouwen. De aanvraag van een IQ-test kan worden meegenomen in een verwijzing, als duidelijk is dat testen nodig is om de oorzaak van de problemen te achterhalen.
De huisarts kan verwijzen naar een gecontracteerde zorgverlener. Bij een niet-gecontracteerde zorgverlener, zal de huisarts eerst met de gemeente moeten afstemmen of er een vergoeding mogelijk is.
Via de gemeente en de huisarts is het dus mogelijk om (gedeeltelijke) vergoeding te realiseren mits ernaast gespecialiseerde hulp nodig is. Een aanvraag doen op basis van alleen een IQ-test is niet mogelijk.

Als de gecontracteerde zorg niet passend is, kunnen ouders een PGB (Persoons Gebonden Budget) aanvragen. Bij hoogbegaafdheid gebeurt dit wel vaker, omdat er specifieke expertise nodig is. U kunt bij uw gemeente informatie opvragen over het aanvragen van een PGB. De procedure van het aanvragen tot aan toezegging van een PGB kan enkele maanden in beslag nemen.